Çinko nedir?

/in

Çinko (Zn) insan vücudunda demirden sonra en bol bulunan ikinci eser elementtir. Vücut tarafından üretilmediği için dışarıdan alınması gerekir. Hücrelerin yapısal ve fonksiyonel bütünlüğü için kritik rol oynar.

Yetişkin bir insanda ortalama 2-3 gr. çinko bulunmaktadır. Çinkonun %60’ı kaslarda, %5’i karaciğerde, %20-30’u kemikte ve %1.6’sı beyinde bulunur. Deri ve saçtaki çinko oranı %6 olup metabolizmaya katılamaz.

Çinko’nun faydaları nelerdir?

  • Bağışıklığı güçlendirir, viral enfeksiyonlara karşı savunmada rol oynar.
  • Saç, tırnak, cilt sağlığına katkıda bulunur.
  • Yara iyileşmesini hızlandırır.
  • Kemik mineral yoğunluğunu arttırır.
  • Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) ilerlemesini yavaşlatır.
  • Görme kaybı riskini azaltır.
  • Serbest radikal oluşumunu azaltır, oksidatif stresten koruyucu rolü vardır. Bu özelliği ile kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltır.
  • Merkezi sinir sistemi gelişiminde rol oynar.

Çinko eksikliği belirtileri nelerdir?

  • Saç dökülmesi
  • Cilt problemleri (kuru cilt, nasır)
  • Tırnaklarda beyaz lekeler
  • Yara iyileşmesinde gecikme
  • Büyüme ve gelişme geriliği
  • İştahsızlık
  • Koku ve tat duyusu bozukluğu
  • İnfertilite (kısırlık)
  • İshal ve solunum yolu hastalıkları başta olmak üzere enfeksiyonlara yatkınlık görülebilir.

Çinko eksikliği neden olur?

Bazı besinler, vitaminler ve mineraller çinko emilimini etkileyerek çinko eksikliği veya fazlalığına neden olabilirler. Fitatlar, fosfatlar, lifli besinler, kalsiyum, oksalat, bakır, kadmiyum, inorganik demir, kalay ve toprak çinko emilimini azaltır. Hamilelik ve büyüme, gelişme dönemlerinde de çinko eksikliği görülebilir.

Çinko fazlalığı belirtileri nelerdir?

Aşırı çinko alımına bağlı olarak akut ve kronik çinko zehirlenmesi oluşabilmektedir. Çinko fazlalığı bakırın emilimini azaltarak bakır eksikliğine neden olabilir. Kanda yüksek çinko değerleri apoptozisi* inhibe edebilir.  (*Apoptozis;  mutant hasarlı veya işlevi olmayan hücrelerin uzaklaştırılması için gerekli biyolojik bir mekanizmadır.)

Kas krampları, mide bulantısı, kusma, ishal, baş ağrısı gibi belirtilere neden olabilir.

Çinko düzeyi nasıl ölçülür?

Çinkonun tamamına yakını hücre içinde bulunur. Rutin laboratuvar analizlerinde hücre dışında (serumda) yapılan değerlendirme yeterli değildir. Bu nedenle çinkonun hem hücre içi hem hücre dışı alanda çalışılması en hassas değerlendirmeyi sağlar.