Çölyak hastalığı, besinlerdeki buğday, arpa ve çavdarda bulunan gluten adı verilen bir proteine karşı ince bağırsağın hassasiyeti ile ortaya çıkar. Bu durum, besinlerin emilimini engeller ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde ortaya çıkan ve yaşam boyu süren bir hastalıktır.

Çölyak Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?

Çölyak hastalığı, farklı belirtiler ve tanı yöntemleri ile birkaç çeşide ayrılır:

Klasik Çölyak Hastalığı:

Sindirim sistemi semptomları ile karakterizedir. Daha çok çocuk popülasyonunda görülür.

Klasik Olmayan Çölyak (atipik) Hastalığı:

Sindirim sistemi dışı belirtiler gözlenir.

Klinik Öncesi Çölyak Hastalığı:

Klinik tanımlama eşiğinin altında bulguları olan hastaları kapsar. Sessiz Çölyak hastalığı olarak da adlandırılır.

 Potansiyel Çölyak Hastalığı:

Klasik ve klasik olmayan bulgular görülebilir veya tamamen semptomsuz olabilir.

Refrakter Çölyak Hastalığı:

Gluten içermeyen diyete rağmen semptomlar devam eder.

Çölyak Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Çölyak hastalığı, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır. Hastalığın gelişmesinde rol oynayan başlıca nedenler:

Genetik Yatkınlık:

HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genleri ile ilişkilidir.

Çevresel Faktörler:

Enfeksiyonlar, erken yaşta gluten tüketimi, bağırsak mikrobiyotasındaki değişiklikler.

Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Çölyak hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilir, ancak yaygın belirtiler şunlardır:

• Karın ağrısı ve şişkinlik
• Kronik ishal veya kabızlık
• Kilo kaybı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Demir eksikliği anemisi
• Deri döküntüleri (Dermatitis herpetiformis)
• Eklem ağrıları ve kemik erimesi (osteoporoz)

Çölyak Hastalığının Tanı Yöntemleri

Çölyak hastalığı tanısı, bir dizi test ve inceleme ile konur:

Kan Testleri:

Anti-tTG, EMA ve DGP antikor testleri.

Endoskopi ve Biyopsi:

İnce bağırsak biyopsisi, bağırsak hasarını doğrulamak için yapılır.

Genetik Testler:

HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genlerinin varlığı kontrol edilir.

 

Çölyak Testi Nedir? Çölyak Testi Nasıl Yapılır?

Çölyak testi, kandaki belirli antikorları tespit ederek çölyak hastalığını teşhis etmeye yardımcı olur. Yaygın çölyak testleri:

Anti-tTG (Anti-doku transglutaminaz)

EMA (Anti-endomisyum antikoru)

DGP (Deamidated gliadin peptide)

Test, genellikle kan örneği alınarak yapılır. Pozitif sonuç durumunda, endoskopi ve biyopsi ile kesin tanı konur.

Çölyak Hastalarının Beslenmesinde Dikkat Etmesi Gerekenler

Çölyak hastalarının sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için glutensiz bir diyet benimsemeleri şarttır. Dikkat edilmesi gereken noktalar:

• Etiket okuma alışkanlığı kazanmak.
• Gluten bulaşmasını önlemek için mutfak eşyalarını ayrı tutmak.
• Doğal olarak glutensiz besinler tercih etmek (meyve, sebze, et, balık).

Çölyak Hastaları Neler Yiyebilir?

Çölyak hastalarının güvenle tüketebileceği besinler:

• Taze meyve ve sebzeler
• Et, balık ve deniz ürünleri
• Yumurta
• Süt ve süt ürünleri (glutensiz olarak işlenmiş)
• Patates, pirinç, mısır ve kinoa gibi glutensiz tahıllar

Çölyak Hastaları Neler Yiyemez?

Çölyak hastalarının kaçınması gereken besinler:

• Buğday, arpa ve çavdar içeren ürünler
• Ekmek, makarna, kek, bisküvi gibi geleneksel unlu mamuller
• Bira ve bazı işlenmiş gıdalar (hazır çorbalar, soslar)

 

Biruni Sağlıklı Yaşam Laboratuvarı Danışmanı ve Klinik Biyokimya Uzmanı Dr. Süreyya Şahinoğlu, Non-Çölyak Gluten Duyarlılığı’nın neden olduğu bulguları ve tanı testlerini anlatıyor.