D vitamininin en önemli etkisi kemikler üzerine olduğundan kemik vitamini olarak da adlandırılabilir. D vitamini % 90 gibi büyük bir oranda vücutta deri tarafından üretilir. D vitamini, derimiz üzerine doğrudan gelen ultraviyole güneş ışınları deri altındaki yağ hücreleri tara­ fından emilerek oldukça karmaşık bir mekanizma ile D vitamini sentez edilir. üretilen vitamin kas ve yağ dokusunda depolanır veya karaciğer ve böbreğe geçip aktif şekilde kullanılır.

D vitamini ihtiyacının %90’ı güneş ışınları vasıtasıyla deri tarafından karşılanır. Cildin ürettiği D vitamini depolanır ve kışın yeterli güneş alınamayan durumlarda depodan kullanılır. Günde 10-15 dakika güneş ışınlarının dik geldiği öğlen saatlerinde güneşlenmek D vitamini sentezi için yeterlidir. Güneş ışınlarının içerdiği faydalı ultraviyole ışınları cam ve plastikten geçemez. Bu sebeple güneş direkt olarak deri üzerine düşmelidir. Günlük D vitamini ihtiyacının yetişkinlerde (0-50 yaş arası) 200 IU civarındadır ve 10-15 dakika güneşlenmek yaklaşık 3000 IU D vitamini üretimi sağlayabilir. Yaz ayları boyunca 3 hafta güneşlenmenin dahi 6 aylık D vitamini gereksinimini karşılayabileceğini gösterilmiştir.

D vitamininin diğer %10’luk kısmı ise besinler ile sağlanır. D vitamininden zengin besinler karaciğer, yağlı balıklar ve yumurta sarısıdır. Güneş ışınları ile deride sentez olmaksızın, sadece besinler ile günlük D vitamini gereksinmesi karşılanamaz.

D vitamini vücütta aktif olarak kullanılabilmesi için güneş ışınına ihtiyaç duyan ve özellikle çocuklarda büyüme için mutlaka yeterli miktarda alınması gereken bir vitamindir. Ayrıca, bağırsaktan emilimi için mutlaka yağa gereksinim vardır.

D VİTAMİNİ ETKİLERİ

D vitamini, ince barsaklardan kalsiyumun emilmesini ve kemik yapımında kullanılmasını düzenler. Eksikliğinde bir çok organda bozukluk oluşmasına rağmen en dramatik etki kemiklerde görülür. Kemik sertleşmesi (mineralizasyonu) bozulur ve büyüme çağındaki çocuklarda raşitizim (rikets), yetişkinlerde osteomalazi olarak adlandırılan kemiğin yumuşaması ve osteoporoza neden olur. Kemik yapımındaki bu bozukluk çocukta boy kısalığı, kemik eğrilikleri ve ağrılarına yol açar. Ayrıca, çocuklarda diş çıkması gecikir.

D vitamini eksikliğinin vücutdaki etkileri konusunda son yıllarda birçok çalışma yapılmıştır. Genel zararlı etkiler arasında: insülin direnci oluşmasına katkı sağlaması, diabet, kalp-damar hastalığı riskini yükseltmesi ve şeker düşmesi sorununa yol açması sayılabilir. Ayrıca, meme, rahim, barsak kanserleri gibi kanserlerin daha sık görülmesi ile Parkinson ve multiple skleroz hastalığına yakalanma riskini artırdığı gösteren çalışmalar da vardır.

D vitamininin yararlı etkilerinin en önemlisi bağışıklığı koruyup güçlendirmesidir. Son yıllarda kalbin pompalama gücü üzerine de olumlu etkilerinin olduğu gösterilmiştir.

Sigara, aşırı çay ve kahve tüketenlerde D vitamini yetmezliği ve kemik erimesi eğilimi daha fazla görülür. Ayrıca aşırı zayıflama isteği ile yapılan kontrolsüz diyetler D vitamini eksikliğine yol açar. Vücutta D vitamini yetersiz olduğunda kemiklerden kalsiyum çeker ve bu da paratroid hormonun (PTH) kanda yükselmesine neden olur.

Nadiren görülen D vitamini fazlalığı, kalsiyum yüksekliğine ve böbreklerde kalsiyum çökmesine neden olur. Kan kalsiyum düzeyinin yükselmesi, ayrıca iştahsızlık, halsizlik, kabızlık, reflü gibi bulgulara neden olmaktadır.

D VİTAMİNİ HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?

D vitamini sıklıkla Somon, Uskumru gibi yağlı balıklarda bulunur. Bazı besinlerin içerdiği D vitamini değerleri Uluslararası ünite (IU) olarak Tabloda verilmiştir.

 

 

Günlük ortalama D vitamini ihtiyacı:

• 0-50 yaş arası 200 IU;
• 51-70 yaş arası 400 IU iken,
• 70 yaş üstünde 600 IU civarındadır.

LABORATUVAR TETKİKLERİ

Birçok hastalıkta D vitamini seviyesi etkilenebilir. Vü­cuttaki D vitamini seviyesi kan tahlili yaparak belirle­nir. Kan D vitamini değerinin, sağlıklı bireylerde 30ng/ml’nin üstünde olması gereklidir. Eksikliğinde doktorunuzu düzenleyeceği ilaç tedavisi ile normal bir D vitamini düzeyi sağlar.